«Միջազգային հարաբերություններում մենք կիսասուբյեկտ ենք»

«Իրատեսի» հարցերին պատասխանում է քաղաքական վերլուծաբան ՎԻԳԵՆ ՀԱԿՈԲՅԱՆԸ:

-Ձեր կարծիքով՝ ո՞րն է քաղաքական աշնան օրակարգի ամենակարևոր հարցը:
-Կարծում եմ՝ ոչ միայն աշնան, այլև ձմռանը հանրության մի հատվածին պարապ չթողնող, ամենակարևոր հարցը ներքաղաքական հնարավոր վերադասավորումներն են:
-Ցավո՞տ է լինելու, ցնցումներո՞վ, թե՞ աննկատ ու հանդարտ:
-Իհարկե, կարծես, այդ հարցերն ավելի շատ հետաքրքրում են լրագրողական շրջանակներին ու վերլուծաբաններին, քան հանրությանը, բայց հարցն իրականում կա, ու չեմ կարծում, որ այնքան սուր է, որքան թվում է: Հազիվ թե իշխող կոալիցիայում կամ քաղաքական շրջանակներում հարցն այս աստիճանի սուր դրված լինի:
-Կարելի՞ է ենթադրել, որ նրանք արդեն գիտեն լուծումը:
-Կան տարբերակներ, որ գաղտնիք չեն շահագրգիռ կողմերի համար, և հասկանալով՝ ինչ հեռանկարներ կան, կողմերը հանգիստ են վերաբերվում:
-Որո՞նք են այդ տարբերակները:
-Բոլորս էլ գիտենք, որ հիմնականում երկուսն են՝ Սերժ Սարգսյանը, այնուամենայնիվ, ստանձնում է վարչապետի պաշտոնը, Կարեն Կարապետյանը վերանշանակվում է վարչապետ:
-Ինչու՞ երկու, ոչ թե երեք տարբերակ:
-Տեսականորեն ավելի շատ տարբերակներ կան: Բայց իմ տպավորությամբ՝ դեռևս անցած տարի Սերժ Սարգսյանի ու Կարեն Կարապետյանի միջև եղել է համաձայնություն՝ ով ինչով է զբաղվելու ու ինչքան: Կարծում եմ՝ եղել են համաձայնություններ, տրվել են երաշխիքներ: Գուցե ոչ միայն երկու կողմերի միջև, այլև համաձայնության երաշխավորներ են եղել, և փաստ է, որ մեկ տարի կողմերը կատարել են ստանձնած պարտավորությունները՝ ըստ ժամանակացույցի:
-Մեկ տարի առաջ Կարեն Կարապետյանը նշանակվեց վարչապետ, հռչակվեց նոր ոգի, սիմվոլ և որոշակի հանրային սպասումներ հարուցեց: Ձեր կարծիքով՝ սպասումները արդարացա՞ն:
-Հանրային սպասումներ, իհարկե, առաջացան և բնական էին: Կարծում եմ (և դրա մասին վկայակոչում են նաև վերջին սոցհարցումները), այսօր էլ պահպանվում է զգուշավոր լավատեսությունը:
-Մարդը ամբողջ կյանքում կարող է զգուշավոր լավատես լինել, արդյունքը ի՞նչ է:
-Կարեն Կարապետյանի պարագայում լավատեսությունը պահպանվել է մի քանի պատճառներով: Նրան շարունակում են դիտարկել համակարգից դուրս մարդու:
-ՀՀԿ-ին անդամակցելուց հետո՞ էլ:
-Այո, ու դա գուցե պարադոքս է: Այդ հարցը կարող էր ակտուալ լինել ընտրությունների ժամանակ, շատ ռիսկային քայլ էր՝ ընտրություններից առաջ համակարգից դուրս ընկալվող մարդուն դարձնել ՀՀԿ-ական: Կար ռիսկ, որ դա կազդի նրա վարկանիշի ու խարիզմայի, նրա ընկալման վրա:
-Դա՞ էր յոթ հազար գազավիկներով ՀՀԿ մտնելու պատճառը:
-Փաստը մնաց փաստ, որ դա էապես չազդեց նրա վարկանիշի վրա:
-Փաստը մնաց փաստ, որ նա այդպես էլ իր թիմը չունեցավ:
-Ես կարծում եմ, որ մեծ հաշվով նման խնդիր չի էլ դրվել: Այն պահից, երբ մի քանի տարի առաջ լրագրողների հետ հանդիպմանը Սերժ Սարգսյանը հայտարարեց, որ նոր Սահմանադրությամբ պետական գլխավոր պաշտոնը լինելու է վարչապետինը, բոլորը սկսեցին մտածել, որ այդ պաշտոնին հավակնող մարդը պետք է անպայման զբաղվի նաև քաղաքականությամբ՝ ներքին ու արտաքին, անվտանգության խնդիրներով: Ի դեմս ապագա վարչապետի սկսեցին տեսնել նոր նախագահի՝ գործառնություններն ասոցացնելով նրա կերպարի հետ: Շատ արագ, սակայն, հասկացանք, որ կա դերերի բաժանում Սերժ Սարգսյանի ու Կարեն Կարապետյանի միջև: Որքան էլ լրագրողներն ու քաղաքական շրջանակները Կարեն Կարապետյանին դրդում էին դեպի քաղաքականություն, նա ընդգծված ցույց էր տալիս, որ մտադիր չէ քաղաքականությամբ զբաղվել, իր համար առաջնայինը տնտեսությունն է: Սերժ Սարգսյանը զբաղվում էր մնացած հարցերով՝ իբրև նախագահ, բնականաբար, իրեն հեռու չէր պահում նաև տնտեսական հարցերից: Ակնհայտ էր, որ կա դերերի հստակ բաժանում: Նույնիսկ երբ Կարեն Կարապետյանի համար ՀՀԿ-ում բացառիկ ու հատուկ կարգավիճակ սահմանվեց՝ առաջին փոխնախագահի, որ իր նախորդները չէին ունեցել, նա Հայաստանում ընդունված ստանդարտներին համապատասխանող քաղաքականությանը չտրվեց, ակնհայտ էր, որ այլ ծրագիր կա իր առնչությամբ:
-Ի՞նչ խնդիր է լուծելու Սերժ Սարգսյանը վարչապետ դառնալով:
-Հայտարարելով ժամանակին, որ ինքը չի դառնալու ոչ ԱԺ նախագահ, ոչ վարչապետ՝ (ենթադրվում է նաև ՀՀ նախագահ) Սերժ Սարգսյանը այն ժամանակից մտքում ուներ այլ սխեմաներ: Կարծում եմ՝ իր խոսքի մի մասը նա արդեն կատարել է՝ ԱԺ նախագահ չդառնալով և հիմա կփորձի, եթե նման հնարավորություն ընձեռվի, իր խոստումի երկրորդ մասն էլ կատարել:
-Ո՞րն է «նման հնարավորությունը»:
-Համակարգը, որ ստեղծվեց սահմանադրական փոփոխություններից հետո, հնարավորություն է տալիս, չլինելով վարչապետ, փաստացի ունենալ շատ մեծ իշխանություն:
-Համակարգը հնարավորություն է տալիս իրական ու ձևական իշխանության:
-Լինելով խորհրդարանական հանրապետություն՝ պարզ է, որ խորհրդարանում մեծամասնություն ստացած կուսակցությունն է որոշում՝ ով է լինելու վարչապետը և նախագահը, ներառյալ մյուս պաշտոնները: Դերերի բաժանումը կարող է շարունակվել՝ վարչապետը զբաղվում է տնտեսության հարցերով, թերևս նրա ենթակայության տակ կարող է լինել նաև ոստիկանությունը, իբրև ներքին կյանքի մաս, Սերժ Սարգսյանը, լինելով քաղաքական մեծամասնության ղեկավար, կարող է ստանձնել Ազգային անվտանգության խորհրդի նախագահի պաշտոնը (նոր լիազորություններով) և համակարգել Ազգ-բանակ հայեցակարգի տակ հավաքվող օղակների աշխատանքը:
-Ազգային անվտանգության խորհրդի նախագահը կարո՞ղ է գնալ Ղարաբաղի հարցով բանակցությունների:
-Իսկ ինչու ո՞չ:
-Այլ երկրի նախագահը կբանակցի՞ ԱԽ նախագահի հետ՝ ձևաչափեր կան միջազգային պրակտիկայում:
-Իսկ նախագահի հետ կբանակցե՞ն:
-Սահմանադրությամբ առաջին դեմքը վարչապետն է:
-Կարծում եմ՝ որոշիչն այն է, թե ով է այդ պաշտոնյան. ասենք՝ նախկին նախագահը: Տեսականորեն ու գործնականում դա հնարավոր է: Առավել ևս, երբ Մոսկվան ու մյուս համանախագահները ցանկանան բանակցել: Ի վերջո, նոր Սահմանադրությամբ ՀՀ նախագահի պաշտոնն էլ կա ու եթե այդ պաշտոնում գտնվի թեկնածու, որ անընդհատ եղել է բանակցային գործընթացի մեջ, օրինակ՝ Արկադի Ղուկասյանը, որ տասնամյակներ շարունակ լավագույնս տեղյակ է ու մեծ ազդեցություն ունի: Վերջապես՝ ո՞վ է ասում, որ հենց այսօրվա վարչապետը չի կարող անհրաժեշտության դեպքում բանակցել: Ես չեմ բացառում, որ կլինի իշխանության երկու բևեռ՝ ներքին ու արտաքին տնտեսական, որը Կարեն Կարապետյանինն է, և Սերժ Սարգսյան, որ տնօրինում է անվտանգության, արտաքին քաղաքական հարցերը:
-Կիսատ-պռատության տպավորություն չունե՞ք այդ լուծումից:
-Բացարձակապես: Խորհրդարանական համակարգի անցումը իշխանության վերաբաշխում է տարբեր օղակների միջև, որ թույլ է տալիս և ներքին քաղաքական հարցերում առավել մանևրունակ լինել՝ ներքին հակասությունների վրա խաղալով ու իբրև բարձրագույն արբիտր ներգործելով, և արտաքին քաղաքական հարցերում: Շատ են խոսում, որ Սահմանադրությունը փոխվեց, որ Սերժ Սարգսյանը վերարտադրի իր իշխանությունը: Այդ ամենում ռացիոնալ հատիկ կա: Բայց ի՞նչն էր խանգարում այդ դեպքում միայն նախագահ դառնալու ժամկետային սահմանափակումը վերացնել: Դժվար չէր կանխատեսել, որ ցանկացած դեպքում մեղադրելու էին իշխանությանը վերարտադրվելու ցանկության մեջ: Կես տարի կփնթփնթային ու կհաշտվեին:
-Մենք կարող էինք նաև չփնթփնթալ, բայց կան միջազգային հանրություն ու ժողովրդավարության պատրանքը պահելու անհրաժեշտություն: Կա մեծ աշխարհ, որը համեմատում է Հայաստանը տարածաշրջանի իր հարևանների հետ:
-ՈՒ ի՞նչ է տալիս այդ համեմատությունը:
-Դուք կարո՞ղ եք համեմատել Իլհամ Ալիևին ու Սերժ Սարգսյանին:
-Հայաստանի առավելության որոշիչ չափորոշի՞չ եք համարում՝ երկիրը ժողովրդավարակա՞ն է, թե՞ ոչ: Այսօրվա ցինիկ և կրկնակի ստանդարտներով հարուստ աշխարհում՝ երբ պետք է՝ ժողովրդավարության պատրվակը օգտագործվում է, երբ պետք չէ՝ անտեսվում: Հետխորհրդային շատ երկրներ կան, որտեղ ոչ մեկին չի հետաքրքրում ժողովրդավարության մակարդակը:
-Չի հետաքրքրում, որովհետև նավթ ու գազ կա, մենք էլ ունե՞նք:
-Ռեալ քաղաքականության մեջ գործում են այլ սկզբունքներ: Ժողովրդավարության մակարդակի դրական ու բացասական բազում օրինակներ կան, որ աշխարհաքաղաքական կենտրոններն օգտագործում են ըստ անհրաժեշտության: Ֆեյքային է տեսակետը, որ գլխավոր պաշտոնը Հայաստանում վարչապետինն է, իրականում վարչապետը ցանկացած խորհրդարանական երկրում գրեթե ամենախոցելին է, որովհետև նրան նշանակելն ու հանելը քաղաքական մեծամասնության իրավունքն է:
-Այդպես է ժողովրդավարական երկրներում, որտեղ նորմալ ընտրություններ են լինում:
-Ֆորմալ առումով Հայաստանում եղել է ժողովրդավարական ընտրություն՝ ժողովուրդը փողը վերցրել է, ընտրել է՝ ում պետք է: Եվ բողոքող չկա:
-Մենք հաղթահարե՞լ ենք ընդդիմադիրի այն կերպարը, որ առավոտից երեկո հայհոյում էր իշխանությանը ու իր առաքելությունն ավարտած՝ տուն գնում:
-Ես նույնիսկ չգիտեմ՝ ժամանակավրե՞պ, թե՞ վաղաժամ է այսօր խոսել ընդդիմության մասին: Այս ընտրություններից հետո կնքվեց այն իրավիճակը, որ հին ընդդիմությունը կազմաքանդված է ու չկա, բայց նորն էլ, նոր հոսանքներ դեռևս չկան:
-Փաստորեն՝ չե՞ք հավատում ԲՀԿ-ի ընդդիմություն լինելուն:
-ԲՀԿ-ի այսօրվա կարգավիճակը կանխատեսելի էր՝ ծրագրված ընտրություններից շատ ու շատ առաջ: ԲՀԿ-ն նորից, այսպես կոչված, այլընտրանք է:
-Իշխանությա՞նը, թե՞ ընդդիմությանը:
-Սահմանադրությամբ՝ ԲՀԿ-ն իրավունք չունի այլ կարգավիճակում լինել, քան ընդդիմությունն է, իր գործունեությամբ՝ այլընտրանքային է: Դեյուրե՝ ընդդիմություն, դեֆակտո` նույն այլընտրանքը, ինչ եղել է նախորդ խորհրդարանում: ԲՀԿ-ն այն քաղաքական ուժն է, որ մեծամասնությանը հնարավորություն է տալիս իր համար անցանկալի իրավիճակներում փափուկ վայրէջք կատարել:
-Իսկ «Ե՞լքը»:
-«Ելքը» համակարգային ընդդիմություն է և խաղում է քաղաքական խաղի ընդունված կանոններով, որ սահմանել է այսօր գործող համակարգը: Մենք ունենք ուժեր, որ դավանում են հեղափոխություններ ու ապստամբություններ ու չեն ընդունում ընտրություններով իշխանության գալու հնարավորությունը: «Ելքը» խորհրդարանական համակարգային ընդդիմություն է, որ անհրաժեշտ է ցանկացած իշխանության: Լինելով բավականին խայտաբղետ իր ներսում, ունենալով տարբեր ծագումնաբանություն ու անցած ճանապարհ՝ «Ելքը», կարծում եմ, բավականին խոցելի է:
-Գուցե հակառա՞կը՝ ոչ թե հակադրում, այլ համադրում են իրենց խայտաբղետությունն ու փորձը, ու դա դարձնում է նրանց առավել շահեկա՞ն:
-«Ելքը» որպես ընդդիմություն իր դերը փորձում է կատարել դասական առումով՝ հակադրվելով իշխանությանը, իր առաջարկներն անելով: Բայց չեմ կարծում, որ իշխանությունը շատ մեծ դիսկոմֆորտ է զգում՝ ԱԺ-ում ընդդիմության առկայությամբ:
-Չե՞ք կարծում, որ ամենամեծ դիսկոմֆորտը իշխանությունն ինքն իր ներսում է զգում:
-Հազիվ թե, իշխանության մեջ, բնականաբար, կան տարբեր ֆինանսատնտեսական ու օլիգարխիկ խմբեր, որոնք միմյանց հետ մրցում են՝ իրենց ազդեցությունը պահպանելու կամ ավելացնելու համար: Կարծում եմ՝ վարչապետի անձի շուրջ աղմուկը հիմնականում հենց այդ շատ շահագրգռված խմբերն են հրահրում:
-Երրորդ մեկի վարչապետ լինելը այդ պարագայում բացառու՞մ եք:
-Չեմ բացառում տեսականորեն: Ես չեմ կարծում, որ ՀՀԿ-ն է հարցերը լուծում, կա քաղբյուրո, որը որոշում է ընդունում:
-Բոլո՞ր կուսակցություններում է այդպես, թե՞ միայն ՀՀԿ-ում: Երբ Սերժ Սարգսյանը լռում է, ոչ ոք ոչինչ չի ասում ու չգիտի, որ ասի: Նորմա՞լ է:
-ՀՀԿ-ն դա չի էլ թաքցնում: Կուսակցական յուրաքանչյուր անդամ՝ բարձր պաշտոնյայից մինչև շարքային, առանց խաղեր տալու ասում է՝ Սերժ Սարգսյանն է մեր նախագահը՝ ինչպես ասի՝ այնպես էլ կլինի: Այնուամենանիվ, չեմ կարծում, որ միայն Սերժ Սարգսյանն է որոշում, կա մարդկանց նեղ շրջանակ՝ և պաշտոնյաներ, և բիզնեսմեններ, որ որոշումները քննարկում ու առաջարկում են նրան:
-2018-ի ապրիլի իրադարձությունների վրա արտաքին գործոնի ազդեցություն կա՞:
-Ես կարծում եմ՝ այս փուլում Սերժ Սարգսյանն ավելի շատ վարչապետ չդառնալուն է նախապատվություն տալիս, դեֆակտո իշխանությունն իր ձեռքում պահելով, հետո կարող է լինել իրավիճակ, որ ստանձնի վարչապետությունը:
-Ո՞ր իրավիճակում դա կլինի:
-Եթե, Աստված չանի, պատերազմական իրավիճակ ստեղծվի, երբ ըստ Սահմանադրության գերագույն գլխավոր հրամանատարի իրավասությունն անցնում է վարչապետին: Այդ դեպքում դա ինչ-որ չափով կդառնա պարտադրանք թե ներքին, թե գուցե արտաքին շրջանակների կողմից:
-Հոգլանդի ակտիվ հրաժեշտը, Լավրովի տրտունջները տեղավորվում են ՌԴ-ԱՄՆ «քնքուշ» հարաբերությունների ուղեծրու՞մ, թե՞ նոր փուլ է սկսվում:
-Տեղավորվում են «քնքշության» մեջ, որը բարդացնում է վիճակը: Շատերին թվում է, թե գերտերությունների հակասությունների վրա հնարավոր է խաղալ, բայց դրա համար լուրջ ռեսուրսներ պիտի ունենաս՝ տնտեսական, քաղաքական, վերլուծական: Այդ հակասությունների վրա խաղալը նաև ռիսկային է՝ կարող է երկու կողմի հարվածի տակ հայտնվես: Արցախյան հարցի կարգավորման լուրջ տեղաշարժեր ու հեռանկարներ ես չեմ տեսնում, կա շարժման իմիտացիա:
-Չունե՞ք տպավորություն, որ Մադրիդյան սկզբունքները վաղուց իրենց սպառել են՝ կամ տանում են փակուղի, կամ պատերազմի:
-Կա աշխարհաքաղաքական հավասարակշռություն, ոչ ոք չի ուզում կտրուկ քայլերով փոխել նժարների դիրքը: ՈՒղղակի կողմերը ստեպ-ստեպ հիշեցնում են, որ իրենք գործի մեջ են՝ Հոգլանդը հայտարարություն է անում, Լավրովը պարզաբանում է իրավիճակը և այլն, և այլն: Հոգլանդի հայտարարությունը հիմնականում ուղղված էր Հայաստանի ու Ադրբեջանի հանրությանը և նշանակում էր՝ սա է բանակցությունների բովանդակությունը, ուրիշ փաստաթուղթ չկա: Բոլոր համանախագահներն էլ աշխարհաքաղաքական կոնսենսուս ունեն այդ հարցում՝ անունը ինչ ուզում եք դրեք: Սերժ Սարգսյանը շատ գեղեցիկ հրաժեշտ տվեց դրան, ասելով, որ ամեն տողին ու բառին, եթե նույնիսկ համաձայնում ենք, չի նշանակում, որ լինելու է: Իրականում բոլորն էլ հասկանում են, որ Մադրիդյան սկզբունքներն այսօր արդեն չեն աշխատում, առավել ևս ապրիլյան պատերազմից հետո:
-Նկատե՞լ եք, որ շփման գծում իրավիճակը հատկապես սրվեց Հայաստանի՝ ԵԱՏՄ-ին անդամակցությունից հետո: Զուգադիպությու՞ն է:
-Ես չեմ կարծում, որ իրար հետ կապ ունեն, պարզապես Ադրբեջանը սկսեց հասկանալ, որ աշխարհը դեֆակտո ընտելանում է Ղարաբաղի անկախությանը:
-Ռուսաստանի և Թուրքիայի հարաբերությունների սերտացումը իրավիճակայի՞ն, թե՞ ռազմավարական դաշնակցություն է:
-Ես կարծում եմ, որ Ռուսաստանը որոնում է ռազմավարական դաշնակցություն:
-Չկա՞ տարբերակ, որ Էրդողանը Արևմուտքի հետ հաշտվելու դեպքում նորից հեռանալու է ռուսներից:
-Էրդողանը փորձելու է երկու լարի վրա էլ խաղալ: Ռուսները միշտ էլ ցանկացել են այս տարածաշրջանում Թուրքիայի հետ ռազմավարական դաշնակցություն ունենալ, Եվրոպայում՝ Գերմանիայի: Գերմանիայի հետ հարաբերությունները սերտացել էին, ՈՒկրաինան կասեցրեց, Թուրքիայի հետ՝ ինքնաթիռը խփելուց հետո, նոր փուլ է սկսվել: Ձգտումը երկկողմանի է: Թուրքիան էլ է հասկացել, որ երբ ռեալ այլընտրանք չունի, հայտնվում է այն իրավիճակում, որ հիմա ունի Եվրոպայի հետ:
-Ռուսների ու թուրքերի հարաբերությունների սերտացումը միշտ եղել է ի հաշիվ Հայաստանի ու հայերի, հիմա վտանգ ունե՞նք:
-Միշտ էլ կան և վտանգներ, և հնարավորություններ: Թուրքիան մեծ ազդեցություն ունի Ադրբեջանի վրա, հազիվ թե դա մեզ համար միայն միակողմանի վնասաբեր լինի: Ռուսաստանը խնդիր ունի Հարավային Կովկասում իր դիրքերն ավելի ամրապնդելու, և հիմա փորձում է մանևրել: Հայաստանը ռազմավարական դաշնակցի կարգավիճակ ունի, խնդիրն Ադրբեջանին պահելն է, որ չթեքվի այլ ուղղությամբ: Ժամանակ առ ժամանակ քայլեր են ձեռնարկվում, հետուառաջ է անում՝ երկուսին էլ պահելու համար:
-Ինչու՞ Հայաստանը հրաժարվեց ՆԱՏՕ-ի զորավարժություններին մասնակցելուց՝ քաղաքական քոչարիի շրջանակու՞մ:
-Կարծում եմ՝ ինչ-որ փոխհատուցում եղել է, դա երևում է նաև պաշտոնական գերատեսչությունների արձագանքներից, զգացվում է, որ ինչ-որ բան չի ասվում: Իհարկե, եղել է նաև հայկական ավանդական դիվանագիտության պահը՝ մի ամիս առաջ մասնակցեցինք ՆԱՏՕ-ի զորավարժությանը՝ մի ռևերանս արեցինք Արևմուտքին, մի ռևերանս էլ անենք Ռուսաստանին:
-Այդ քայլերով Հայաստանը չի՞ հաստատում, որ ինքը, մեղմ ասած, ոչ այնքան հուսալի ու ոչ այնքան ինքնուրույն խաղացող է:
-Մեր բախտը բերում է նրանով, որ համաշխարհային հանրությունը պրագմատիկ է վերաբերվում մեզ և մեր ստատուս քվոն ռեալ է գնահատում՝ ինչ կարող ենք անել ինքնուրույն և ինչ կարող ենք պայմանավորվել ուրիշների հետ: Դա փաստ է՝ լավ է, թե վատ:
-Միջազգային հարաբերություններում մենք սուբյե՞կտ ենք, թե՞ օբյեկտ այդ կտրվածքով:
-Միջազգային հարաբերություններում մենք կիսասուբյեկտ ենք: Եվ նման կիսաքայլերը հիմք են տալիս միջազգային հանրությանը կամ որոշ շրջանակների՝ Հայաստանին ոչ բարեկամական, պնդել, որ Հայաստանը քաղաքական ինքնիշխանության հետ որոշակի խնդիրներ ունի: Անկախ՝ ինչ փոխհատուցում կստանանք, իմիջի ու հեղինակության հերթական վնասն ունեցանք:

Զրույցը՝
Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆԻ

Հեղինակի նյութեր

• Հայաստանը Ծապլվարը չէ
• 2021. Աշխարհի ամենահզոր 5 բանակները
• Վրացական փոխատեղում՝ ի՞նչ սպասել Ղարիբաշվիլիի կառավարությունից
• Իրանը նորից մերձավորարևելյան խաղի կենտրոնում է
• Անգելա Մերկելի ելույթը Մյունխենի Անվտանգության հարցերով համաժողովում
• Ջո Բայդենի ելութը Անվտանգության հարցերով 2021-ի Մյունխենի վիրտուալ կոնֆերանսում
• Իրանը դառնում է ԵԱՏՄ անդամ, հաջորդը Ադրբեջանն է
• Վրաստանը քաոսի և հեղափոխության միջև
• Պատմական մանիպուլյացիա՝ ինչպես միշտ
• Երեք ամիս անց՝ ինչ են վճռել Ադրբեջանը, Հայաստանը և Ռուսաստանը
• Ինչո՞ւ է Բաքուն համաձայնել աշխատել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի հետ
• Սերժ Սարգսյան՝ անցյալի մասին ներկայի կտրվածքով
• Հայաստանը դիտարկում է Թուրքիայի հետ սահմանի բացման հնարավորությունը
• Փարիզը հակաթուրքական դաշինք է կազմում
• Ինչի՞ց է մահացել Չինգիզխանը իրականում
• Հերիք է Ցիցերոն խաղանք
• Մարտական դրոններ՝ ապագայի պատերազմը
• Էրդողանի մտրակն ու քաղցրաբլիթը Բայդենի համար
• 2050. Ինչ կա-չկա աշխարհում
• Երբ Երևանում կբացվի Թուրքիայի դեսպանատուն

Մեկնաբանություններ